Giriş
Günümüzde, vatandaşlık artık sadece doğumla kazanılan bir hak olmaktan çıkmış durumdadır. Bu sebeple bazı ülkeler ekonomik katkı, kültürel başarı ve özel durumlar gibi istisnai durumları göz önünde bulundurarak vatandaşlık hakkı tanımaktadır. Ülkemizde ise Türk vatandaşlığının kazanılması iki şekilde düzenlenmiştir. Bunlardan ilki, Türk anne veya babadan olmak şartıyla doğumla kazanmadır. İkincisi ise sonradan kazanma olarak düzenlenmiştir.
İstisnai Yolla Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Son yılların en merak edilen ve dikkat çekici vatandaşlık kazanma yöntemi ise, ülkemizde “sonradan kazanma” yöntemlerinden biri olan “İstisnai Yolla Türk Vatandaşlığının Kazanılması”dır. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 12. maddesinde sayılan hallerde yabancılar mili güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak kaydıyla, genel olarak Türk vatandaşlığının kazanılmasında aranılan diğer şartlara bakılmaksızın Bakanlığın teklifi, Bakanlar Kurulunun kararıyla Türk vatandaşlığını kazanabilmektedirler.
5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 12.maddesi uyarınca:
Görüleceği üzere, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 12. maddesi, istisnai yolla vatandaşlık kazanımını büyük ölçüde Bakanlığın takdirine bırakmaktadır. Bu durum, vatandaşlık verilmesinde esneklik sağlamakla birlikte, sürecin objektif kriterlerden ziyade idarenin değerlendirmesine bağlı olmasına yol açmaktadır. Böylece, ülkenin milli güvenliği ve kamu düzeni açısından uygun görülen kişilere vatandaşlık verilmesi mümkün olmaktadır.
Öte yandan, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 31. maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar, diğer istisnai vatandaşlık başvuru sahiplerine kıyasla daha belirgin avantajlara sahiptir. Bu kişiler, belirli niteliklere dayalı olarak ikamet izni aldıklarından, vatandaşlık başvurularında daha güçlü bir hukuki zemine dayanmaktadırlar.
Sonuç olarak, 12. madde Bakanlığa geniş bir takdir yetkisi tanırken, 31. maddenin (j) bendi ve Turkuaz Kart sahiplerine sağlanan avantajlar, daha sistematik ve stratejik bir vatandaşlık politikası uygulamasına olanak tanımaktadır.
J Bendi Uyarınca İkamet İzni ve Yatırım Yoluyla Vatandaşlık
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’ m.31/j hükmü;
“Madde 31 – (1) Aşağıda belirtilen yabancılara kısa dönem ikamet izni verilebilir:
(…)
j) Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu, (…)”
şeklindedir. Görüldüğü üzere, Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacak kişiler millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Cumhurbaşkanı tarafından verilecek karar ile istisnai yolla Türk vatandaşlığını kazanabilmektedir.
Günümüzde yatırımcıların en merak ettiği soru ise, yapacakları yatırımın minimum ne kadar olması gerektiğidir. İstisnai yolla Türk vatandaşlığına başvurmak isteyen yatırımcıların yapacağı yatırımın niteliği, kapsamı ve tutarı Türk Vatandaşlık Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 20.maddesinde düzenlenmiştir. Bu yönetmelik, yıllar geçtikçe farklı değişikliklerle güncellenmiştir. İşte yönetmelik m. 20 uyarınca düzenlenen bazı yatırım şartları:
“MADDE 20 – (2) (1) Aşağıdaki şartlardan herhangi birini sağlayan yabancı, Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında Cumhurbaşkanı kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir:
a) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiği Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca tespit edilen.
b) En az 400.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarındaki kat mülkiyeti veya kat irtifakı kurulmuş ya da üzerinde yapı bulunan arsa vasıflı taşınmazı tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koyulmak şartıyla satın aldığı veya kat mülkiyeti ya da kat irtifakı kurulmuş, en az 400.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarı peşin olarak yatırılan ve tapu siciline üç yıl süreyle devir ve terkini yapılmayacağı taahhüdü şerh edilmek şartıyla noterde düzenlenmiş sözleşme ile taşınmazın satışının vaat edildiği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca tespit edilen.
c) En az 50 kişilik istihdam oluşturduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen.
ç) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında mevduatı üç yıl tutma şartıyla Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara yatırdığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen….”
Önemli Değişiklikler
Az önce değindiğimiz üzere, ilgili yönetmelik yıllar içinde birçok kez farklı değişikliklerle güncellenmiştir. Bugünkü yazımızda, uygulamada en çok gözden kaçan ve değinilmesinde yarar gördüğümüz 2024 ve 2025 yılı değişikliklerine değineceğiz.
1- Taşınmaz Değerleme Raporları
2024 yılının en dikkat çekici değişikliklerinden biri, gayrimenkul değerleme raporlarının yalnızca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’na (TOKİ) bağlı GEDAŞ Gayrimenkul Değerleme A.Ş. tarafından hazırlanmasıdır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nün 1 Mart 2024 tarihli “Yabancıların Taşınmaz Edinimlerinde ve Bazı İşlemlerde Kullanılacak Değerleme Raporlarına İlişkin Usul ve Esaslar” genelgesiyle duyurulan bu değişiklik, 4 Mart 2024 itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Eskiden birden fazla Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) lisanslı değerleme firması rapor düzenleyebilirken, artık yalnızca GEDAŞ tarafından düzenlenen raporlar kabul edilmektedir. Bu değişiklikle birlikte, vatandaşlık başvurusu için alınacak gayrimenkul değerleme raporları, Web Tapu sistemi üzerinden yalnızca GEDAŞ seçilerek talep edilmektedir. Ayrıca, daha önce belirli bir tutar olarak ifade edilen GEDAŞ raporları, artık “Yatırım tutarı karşılanıyor” şeklinde bir ifadeyle düzenlenmeye başlanmıştır.
2- Taşınmaz Türleri
2024’te yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile vatandaşlık başvurusu için yalnızca Kat Mülkiyeti Kanunu kapsamında bağımsız bölüm olarak tescilli yapılar (konut veya iş yeri gibi ) ya da yapı kullanma izin belgesi bulunan arsalar kabul edilmektedir. Yapı ruhsatı olmayan arsalar, tarım arazileri ve iki yıl içinde proje geliştirme taahhüdü bulunan taşınmazlar ise artık vatandaşlık başvurularında kullanılamamaktadır. Böylece, önceki yıllarda daha geniş olan taşınmaz türleri yelpazesi daraltılarak yalnızca oturuma veya ticari kullanıma hazır taşınmazlar uygun hale getirilmiştir.
3- Çift Parmak İzi Zorunluluğu
Vatandaşlık başvurularında çift parmak izi prosedürü getirilerek ikamet izni başvurusunda verilen parmak izine ek olarak, vatandaşlık başvurusu sırasında da parmak izi verilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Bu değişiklikle, yatırımcıların yalnızca vekalet vererek Türkiye’ye gelmeden başvuru yapmaları engellenmiştir. Şubat 2023’ten itibaren, yatırım yoluyla vatandaşlık başvurusu yapanların kısa dönem ikamet izni alırken Türkiye’ye gelip bizzat parmak izi vermesi gerekmektedir. Başvuru sahibiyle birlikte vatandaşlık talep eden eşi ve 18 yaş altındaki çocukları da parmak izi vermek için Türkiye’de bulunmalıdır. Ancak çocuklarda parmak izi verme yaşı biyometrik sistemlere göre değişebilmektedir.
Sonuç
Sonuç olarak, Türkiye’de istisnai yolla vatandaşlık kazanma süreci, son yıllarda önemli değişikliklere uğramıştır. 2024 itibarıyla yapılan düzenlemeler, başvuru süreçlerini daha belirgin ve sistematik hale getirmiştir. Gayrimenkul değerleme raporlarında GEDAŞ’ın tek yetkili firma olması, taşınmaz türlerine getirilen yeni kısıtlamalar ve çift parmak izi uygulaması gibi değişiklikler, yatırımcıların başvuru süreçlerini doğrudan etkilemektedir. Bu düzenlemeler, hem yatırımcılar hem de Türkiye’nin vatandaşlık politikası açısından daha şeffaf ve denetlenebilir bir süreç sağlamak amacını taşımaktadır.
Asist Hukuk Bürosu
Muhammed Yusuf Durmuş Zeynep Güldoğan
Ortak Stajyer Avukat
“Bu not yürürlükteki hukuk uyarınca ve yalnızca bilgilendirme amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bu not herhangi bir hukuki görüş içermemektedir.”
