Sermaye Artırımında Rüçhan Hakkının Sınırlanması veya Kaldırılması

Giriş

 Anonim şirketlerde sermayenin güçlendirilmesi, finansman ihtiyacının karşılanması veya yeni yatırımcıların alınması amacıyla 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 641 kapsamında sermaye artırımı yoluna gidilebilir. Sermaye artırımı yapılması hâlinde, her pay sahibi mevcut payı oranında yeni pay alma hakkına (rüçhan hakkı) sahiptir. Ancak TTK m. 461’de öngörülen şartların sağlanması kaydıyla bu hak sınırlandırılabilir. Bu durumda rüçhan hakkının sınırlandırılmasının gerekçeleri, varsa primli paylara ilişkin açıklama ve hesaplamaları içeren bir yönetim kurulu raporu hazırlanmalı, bu rapor Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde tescil ve ilan edilmelidir.

Rüçhan Hakkının Sınırlandırılması veya Kaldırılmasının Şartları

 TTK m. 461 uyarınca, rüçhan hakkının sınırlandırılması veya kaldırılabilmesi için haklı sebeplerin varlığı ve en az sermayenin %60’ını temsil eden pay sahiplerinin genel kurulda hazır bulunması ve olumlu oy kullanması gerekir. Ayrıca, gerekçeleri ve varsa primli paylara ilişkin açıklamaları içeren yönetim kurulu raporunun hazırlanması, bu raporun tescil ve ilanı zorunludur.

• Haklı Sebep: İlgili maddede tahdidi olmamak üzere sayılan haklı sebepler; halka arz, iştiraklerin devralınması, işçilerin şirkete katılması gibi durumlardır. Ek olarak uygulamada kabul edilen; yabancı teknoloji kullanımı, finansal durumun düzeltilmesi, acil finans ihtiyacı, stratejik yatırımcı alınması, borçların sermayeye eklenmesi ve sair haller de haklı sebep olarak değerlendirilebilir.
• Ağırlaştırılmış Nisap ile Alınan Genel Kurul Kararı: Aynı madde ile olağan veya olağanüstü genel kurul toplantısında, sermaye artırımına ilişkin karar alınması ve pay sahiplerinin rüçhan hakkının en az esas sermayenin yüzde altmışının olumlu oyu ile sınırlandırılabileceği veya kaldırılabileceği hükme bağlanmıştır. Yargıtay’a göre genel kurul kararının öngörülen nisaba uygun olmaksızın alınması halinde açılacak tespit davası ile rüçhan hakkının sınırlandırılması veya kaldırılmasına ilişkin kararın baştan itibaren yok hükmünde olduğuna karar verilecektir. Bu yönde bir karar verilmesi halinde sermaye artırımı kararının da iptali gündeme gelebilecektir.
• Yönetim Kurulunun Raporu: Rüçhan hakkının sınırlandırılmasının veya kaldırılmasının gerekçelerinin, yeni payların primli veya primsiz çıkarılmasının sebeplerinin, primin nasıl hesaplandığının açık ve somut şekilde içeren bir rapor ile açıklanması, bu raporun tescil ve ilan edilmesi gerekmektedir. Her ne kadar TTK’da açıkça belirtilmemişse de söz konusu rapor, genel kurula sunulmalı ve konunun genel kurulda görüşülmesi sırasında dikkate alınmalıdır. Böylece şeffaflık sağlanmış, pay sahipleri bilgi edinmiş ve oylarını bu doğrultuda kullanmış olacaktır.

Sonuç

Sonuç olarak, anonim şirketlerde rüçhan hakkı, pay sahiplerinin sermaye artırımı sürecine katılımını güvence altına alan temel bir haktır. Ancak bu hakkın, şirketin sürdürülebilirliği veya stratejik hedefleri doğrultusunda sınırlandırılması veya tamamen kaldırılması da, TTK’nın öngördüğü sıkı şartlar altında mümkündür. Haklı sebebin varlığı, ağırlaştırılmış genel kurul nisabı ve yönetim kurulunca hazırlanan gerekçeli rapor, bu sürecin temel dayanaklarıdır. Şirket yönetimleri, pay sahiplerinin haklarını gözeterek ve yasal prosedürlere uygun hareket ederek bu süreci yürütmeli; aksi halde alınan kararlar ciddi hukuki riskler doğurabilir. Bu nedenle rüçhan hakkına ilişkin her adım, şeffaflık ve özen ilkeleri çerçevesinde planlanmalıdır.

“Bu not yürürlükteki hukuk uyarınca ve yalnızca bilgilendirme amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bu not herhangi bir hukuki görüş içermemektedir.”